Παναγιώτης Ραμαντάνης - Τέως Πρόεδρος Παραρτήματος Αντιστασιακών Σκοπέλου.

 

12/07/1994

Το κείμενο αποτελεί προϊόν αφήγησης του Παναγιώτη Ε. Ραμαντάνη.

Απο τα πρόσωπα που αναφέρονται έχει αφαιρεθεί το επίθετο για λόγους προστασίας προσωπικών δεδομένων.

H ιστορία ζωής ενός ανθρώπου που μίλησε με τον αγώνα του, δίδαξε με το ήθος του και άφησε ως σφραγίδα την αγάπη του για τους συντοπίτες του και τον άνθρωπο και όπως αναφέρει και ο σπουδαίος Νίκος Καζαντζάκης :   <<η στερνή, η πιο ιερή μορφή θεωρίας είναι η πράξη>>.

Το κίνημα στην Σκόπελο....

<<To 1936 ήρθαν στην Σκόπελο εξόριστοι πολλοί δημοδιδάσκαλοι κομουνιστές απο τη Μακεδονία¹. Απο τότε το κίνημα άρχισε να παίρνει καλύτερο δρόμο και το κίνημα συνετέλεσε μετά τον πόλεμο και την κατοχή στη δημιουργία του ΕΑΜ². Κομμουνιστές δάσκαλοι ήταν ο Αλέκος, ο Δημοσθένης και ο Αντώνης και προσπάθησαν να δημιουργήσουν το ΕΑΜ στο τέλος του 1942 μαζί με εμάς. Ο Δημοσθένης ήταν γραμματέας του ΚΚΕ στη Σκόπελο. Το 1943 ανδρώθηκε καλά το ΕΑΜ, έγινε μια ωραία οργάνωση με δύναμη. Το φθινόπωρο του 1943 φύγαμε για το Αντάρτικο³ στο βουνό του Πηλίου διαδοχικώς, εγώ με άλλα δέκα παιδιά και ύστερα και άλλα παιδιά, σύνολο 23 αντάρτες στον ΕΛΑΣ⁴. Μερικοί πήγαν στη Λαμία, οι άλλοι στο τμήμα ΕΛΑΣ⁵ Πηλίου στο δεύτερο τάγμα στον 7ο Λόχο και μια διμοιρία εφόδου. Ήμουν και εγώ σαν αντιπρόσωπος του ΕΑΜ Πηλίου, και ο στρατιωτικός Νικολαος, Σκοπελίτης και ο Κώστας, Πηλιορίτης στρατιωτικός λοχίας.

Στο Αντάρτικο......

Περάσαμε φοβερό χειμώνα σε καλύβα με τσίγκους πεινασμένοι, διψασμένοι με ελάχιστο ψωμί, καμιά μπομπότα, 5 ελιές, 5 τσιγάρα, 25 φασόλια, 5 δράμια λάδι. Έκανα 1,5 χρόνο στο Πήλιο. Τον Μάρτη του 1944 έγιναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών στο Πήλιο. Ήρθαν 5 χιλιάδες Γερμανοί. Είχαμε χωριστεί σε τμήματα οι 700 αντάρτες, χτυπούσαν καθημερινά σε διαφορετικά σημεία, εκεί σκοτώθηκε ο Φίλιππος, τον πήρα στην αγκαλιά μου, είχε σφαίρα απο πίσω έως τον αφαλό, Σκοπελίτης, ήταν 2 μετρά ψηλός (κλαίει). Μετά τις μάχες των Γερμανών ο Δημήτριος Σκοπελίτης, σκοτώθηκε και αυτός. Ύστερα τον Μάη του 1944 εμένα με τον Νίκο, μας έστειλαν στη σχολή Ανθυπολοχαγών του ΕΛΑΣ στη Ρεντίνα Θεσσαλίας. Πήγαμε 4 μήνες 850 αντάρτες. Με άλλες επιχειρήσεις εκκαθαριστικές των Γερμανών απο την Φθιώτιδα προς το Καρπενήσι κάθε μέρα και νύχτα δίναμε μάχες. Είχαμε μια γυναίκα Ιρακινή μαζί μας είχε έναν τοπογράφο άντρα που μας έκανε μάθημα στη Σχολή του ΕΛΛΑΣ και αυτή αντάρτισσα ήταν, αργότερα έγινε δικηγόρος. Ζιχρά την έλεγαν και με έλεγε <<συναγωνιστή Τάκη>>, ήταν ήρεμη, ψύχραιμη, κανείς μας δεν φοβόταν ήταν όλοι ψυχωμένοι.

Η απελευθέρωση ....

Κατέβηκα απο το Πήλιο με τον Νίκο, ήταν τέλος Σεπτεμβρίου, τότε άρχισαν οι Γερμανοί να υποχωρούν. Η τελική υποχώρηση τους έγινε στις 28 Οκτώβρη που έγινε και η απελευθέρωση της Αθήνας. Εμείς ήμασταν απ’έξω στα υψώματα του Βόλου, είχα αναλάβει την τρίτη διμοιρία του 7ου λόχου. Όλα τα τμήματα τα Γερμανικά υποχωρώντας περνούσαν απο τον Βόλο και είχαμε επί ένα μήνα μάχες καθημερινές. Όταν ήμουν στην Ρεντίνα είχα Ανθυπολοχαγό του λόχου μου τον Αλέκο, της Σχολής Ευελπίδων, ένα θαυμάσιο παιδί, έφαγε μια ριπή μέσα στο στόμα. Φύγαν οι Γερμανοί κατεβήκαμε στο Βόλο και περιμέναμε να φύγουν και απο την Λάρισα για να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα παθαίναν τίποτα οι κάτοικοι και κάναμε μια παρέλαση όλο το τμήμα του 54ου Συντάγματος, δεν θα ξεχάσω την μέρα εκείνη μας σήκωσαν στα χέρια σαν ήρωες, όλος ο Βόλος ήταν στο ποδάρι.

Ο Μακεδόνας...

Όταν ήμασταν στο Πήλιο, μέσα στο Βόλο ήταν η οργάνωση 3Ε⁶ Μακεδόνας και λοιποί, ο Βολιώτικος λαός δεινοπάθησε. Ο Μακεδόνας ήταν Σκοπελίτης στην καταγωγή, ήταν ανώμαλο στοιχείο δεν ήταν καλά στο μυαλό και τον εκμεταλλεύτηκαν οι Γερμανοί, έκανε μεγάλη ζημιά, τον είχαν αρχηγό μαζί με την αδερφή του. Και οι δύο αυτοί χάθηκαν έπειτα έμπλεξαν στα Δεκεμβριανά, και έφαγαν το κεφάλι τους στην Αθήνα. Τότε κάθε μέρα ανέβαιναν οι Βολιώτες, στρατιές ολόκληρες να σωθούν στο Πήλιο στο αντάρτικο διότι αδιακρίτως πιάνανε οποιονδήποτε και τον κρεμούσαν στα δέντρα του Βόλου. Είχαμε δημιουργήσει τότε μια οργάνωση την ΟΠΛΑ ⁷ , πολλά παιδιά είχαν πάει στο Βόλο μέλη της οργάνωσης και προστάτευαν τον κοσμάκο εκεί, πάρα πολλή μεγάλη υπηρεσία προσέφερε η υπηρεσία μας αυτή.

Στην Ρεντίνα Θεσσαλίας μας έπιασε ελονοσία, φοβερή αρρώστια. Γυρίζοντας στο Πήλιο ένα βράδυ που είχαμε όλη μέρα μάχες με τους Γερμανούς έπιασε βροχή και γίναμε μούσκεμα όλη νύχτα. Βγήκαμε έξω στο βουνό και δεθήκαμε με ένα αντίσκηνο μάλιστα είχα τυλιχτεί με ένα πατριωτάκι μου τον Στυλιανό μαζί, ύστερα άρχισαν τα κόκαλα και πονούσαν, αυτός έφυγε και πήγε παρά πέρα, μες τη βροχή και αυτός. Ύστερα απο καιρό τον ρώτησα: <<γιατί έφυγες απο κοντά μου;>> και μου είπε: <<γιατί νόμιζα ότι θα πεθάνεις και πώς να είμαι δεμένος με έναν πεθαμένο;>>

Τα Δεκεμβριανά...

Γυρίζοντας από εκεί κατεβήκαμε στο Βόλο, έτρωγα συσσίτιο αλλά είχα 40 πυρετό και το έβγαζα το φαγητό. Πάω μία μέρα στον λοχαγό και του λέω: << δεν μου δίνεις δύο με τρεις μέρες άδεια να πάω στη Σκόπελο;>> μου λέει: << ρε παιδί μου περίμενε>> γιατί βλέπαμε τις κινήσεις του Παπανδρέου τι έκανε, καταλαβαίναμε ότι κάτι δεν πάει καλά και πράγματι επακολούθησαν τα Δεκεμβριανά⁸ . Πήρα άδεια και ήρθα στη Σκόπελο και λέω: << αυτό και αυτό μας είπε ο λοχαγός, αλλά του είπα αν γίνει κάτι και 50 πυρετό να έχω θα έρθω εδώ μαζί σου.>> Πράγματι κατέβηκα στο Βόλο στις 3 Δεκέμβρη τότε που έγινε το μεγάλο μακελειό στην Αθήνα που σκότωσαν τους πολλούς δικούς μας. Κατέβηκα στο Βόλο και από τον Βόλο φύγαμε με τα πόδια και πήγαμε στη Λαμία. Από τη Λαμία με δύο αυτοκίνητα φύγαμε εμείς και οι άλλοι διότι άρχισαν στην Αθήνα οι μάχες τα γνωστά <<Δεκεμβριανά>>. Στην Αταλάντη υπήρχε μία γέφυρα που είχαν χαλάσει οι Γερμανοί, έπεσε το αυτοκίνητο με τον ταγματάρχη μας και τον λοχαγό από κάτω και ένας δάσκαλος αντάρτης, ο Σπυριδάκης, σκοτώθηκε ο καημένος και εμείς συνεχίσαμε και πήγαμε στην Αθήνα.

Οι μάχες.....

Στην Αθήνα γινόντουσαν μάχες αρκετό καιρό εμείς είχαμε φτάσει γύρω στις 25 κατά το τέλος των Δεκεμβριανών μάλιστα μία διμοιρία του λόχου μας πήρε μέρος στις μάχες στα Τουρκοβούνια και σκοτώθηκαν τέσσερα παιδιά . Ύστερα τέλειωσαν τα Δεκεμβριανά και εμείς ήμασταν απ’έξω σε μία ρεματιά προς το Μενίδι περικυκλωμένοι απ’ τους ταγματασφαλίτες και τους Άγγλους, ήμασταν έξι μέρες περικυκλωμένοι αν ήταν Γερμανοί θα μας είχαν πιάσει. Και καταφέραμε ένα βράδυ και φύγαμε μέσα από το κλοιό που μας είχαν κλείσει, πιάσαμε την Πάρνηθα και απο ΄κει άρχισε ένα μαρτύριο 29 ημερών με τα πόδια - ξέχασα να πω ότι στην Πάρνηθα με έπιασε η ελονοσία πάλι στο βουνό - Με τα πόδια φτάσαμε στο Μαυροβούνι σ’ ένα κτήμα, σε μία περιοχή που ανήκε τότε στον Βασιλιά. Όλες αυτές τις μέρες εγώ και άλλα παιδιά μέρα νύχτα είχαμε 40 πυρετό, ήμασταν 21 χρονών παιδιά όμως αντέξαμε αυτήν την κακουχία μάλιστα φτάσαμε κάποια στιγμή στον Μπράλο ένα χωριό της Λαμίας και είπα στο λοχαγό: << δεν μπορώ να συνεχίσω>> βράδιαζε <<να μείνουμε σε μία αχυρώνα>> εγώ και 45 άλλοι σαν εμένα και μόλις αλλάξαμε για να ξαπλώσαμε βγήκε ένας με το χωνί και φώναξε ότι όσοι αντάρτες είναι εδώ, θα κατέβουν το βράδυ οι Εγγλέζοι και θα τους πιάσουν.

Στην Λάρισα...

Τι να κάνουμε; λέω: << παιδιά σηκωθείτε!>> εκείνη τη βραδιά δεν την ξεχνάω σε όλη μου τη ζωή. Με τον πυρετό ταξιδέψαμε ανοιχτά σε μία απόσταση, αν ήμασταν στη Σκόπελο δεν θα κάναμε παραπάνω από 10 χιλιόμετρα, διότι οι κάμποι αυτοί δεν έχουνε λάσπη όπως έχουν στη Σκόπελο και είχε και άσχημη χρόνια, κακοκαιρία, είχε πάρα πολλή λάσπη και παρ’ όλες τις κακουχίες φτάσαμε τελικά στη Λάρισα. Θα πω και ένα περιστατικό ωραίο τώρα: πάνω στο Πήλιο που ήμασταν είχαμε έναν άντρα συναγωνιστή τον Αγιάτη, είχαμε και έναν Κωλέττη και εκεί σαν νέοι που ήμασταν μας έλεγε ότι είχε γνωρίσει μία κοπέλα στη Λάρισα και τη λέγανε Χρυσάνθη και αν ζήσει με το καλό θα την παντρευτεί. 

Φτάσαμε στη Λάρισα και πήγαμε σε μία στρατώνα που την είχαν επιτάξει οι Γερμανοί, μόλις πήγαμε σε αυτή τη στρατώνα παρόλο που είχαμε πυρετό και ήμασταν ταλαιπωρημένοι όλες αυτές τις μέρες και είδαμε τα νερά που τρέχαν από πάνω λέω: << Στέλιο..>>, τον φίλο μου που ήμασταν μαζί, <<αν μείνω εδώ θα πεθάνω απόψε>>, λέει: << ξέρεις τι θα κάνουμε;>>, οι στρατώνες αυτοί ήταν σαν να φύγεις από δω να πας μέχρι τα καφενεία τα δικά μας το τελευταίο σπίτι, <<θα πάω>>, λέει <<να χτυπήσω σ’ ένα σπίτι της Λάρισας να σε βάλουν μέσα και να ξέρω πού θα είσαι μήπως μετακινηθούμε τη νύχτα να έρθω να σε πάρω.>> Πράγματι λοιπόν χτυπήσαμε την πόρτα σ’ένα σπιτάκι διώροφο και βγήκε μία θεία έξω σαν τη μάνα μου, λέει λοιπόν ο Στέλιος <<έτσι και έτσι έχουν τα πράγματα, το παιδί είναι άρρωστο έχεις κανένα μέρος να κοιμηθεί;>>, οι ψείρες που είχαμε δεν ήταν μια-δυο ήταν χιλιάδες, είπα και εγώ: <<θεία να μην μπω μέσα στο σπίτι γιατί έχω πολλή ψείρα, σε κάνα διάδρομο, σε καμιά κουζίνα.>>, <<όχι, μέσα θα μπεις>>, μου είπε <<δεν πειράζει ας έχεις ψείρες>>. Πήγα μέσα και λέει: <<τώρα σε λίγο θα ρθει η κόρη μου και ο άντρας μου.>> Πράγματι ήρθαν μετά από λίγο μου και όταν γύρισαν έκατσα σ’ ένα γραφείο να φάω αλλά ήταν αδύνατον να φάω έστω και μία κουταλιά γιαούρτι, έβραζα απ’ τον πυρετό. Λοιπόν πατέρας και μάνα έλεγαν στο κορίτσι <<Χρυσάνθη φέρε εκείνο, Χρυσάνθη φερε αυτό>>, πού να φανταστώ εγώ ότι η Χρυσάνθη αυτή ήταν η Χρυσάνθη εκείνου του φίλου μου.

Η Χρυσάνθη με ρώτησε η ίδια: <<Σε ποιο Τάγμα είσαι>>, της λέω <<στο 4ο του Πηλίου>>, << τι λες>> μου λέει <<Ξέρεις κάποιον Κωλέττη;>>, της λέω, <<μαζί είμαστε, μας έλεγε για μία Χρυσάνθη μήπως είσαι εσύ;>>, << εγώ είμαι>> λέει << θα πας να κοιμηθείς πάνω στο νυφικό κρεβάτι>>. Ύστερα φύγαμε από κει και παραδώσαμε τα όπλα στην Αγιά τον Μάρτη του 1945 και ήρθαμε στη Σκόπελο. Η ελονοσία όμως με είχε σακατέψει και με έπιασε μία πλευρίτιδα που κράτησε επί τέσσερα χρόνια. Και ο άλλος ο συναγωνιστής μου ο Νίκος πήγε στον Δημοκρατικό Στρατό και σκοτώθηκε. Τον είχα δει και του είπα <<Νίκο δεν μπορώ να σε βοηθήσω>> γιατί ήμουνα σακατεμένος, << Άντε και άμα συνέλθω κάπως θα ανταμωθούμε>>. Αυτό έγινε στο δεύτερο αντάρτικο, βγήκαν κάποιοι απ’ τη Σκόπελο, τα θύματα που είχαμε ήταν ο Νίκος, ο Γιάννης, ο Δημήτρης, ο Χρήστος που πέθανε στην Κασσάνδρα στην μάχη, ο Φιλιππής που ξεψύχησε στα χέρια μου στο Πήλιο.

Η ανθρωπιστική βοήθεια...

Όλοι οι Άγγλοι απο την Βόρειο Ελλάδα πέρασαν στη Σκόπελο και εγώ ήμουν ένας απο τους Σκοπελίτες που τους περιέθαλψε. Τους διώχναμε απο τον Άη Ταξιάρχη τον Βάτο. Έρχονταν απο την Αλόννησο με ένα καΐκι ή δυο και τους παίρναμε μαζί με Αυστραλούς και Νέο Ζηλανδούς και τους περνούσαμε στα παράλια της Μικράς Ασίας και απο εκεί στην Αφρική και την Αίγυπτο.

Μερικοί Σκοπελίτες επειδή είχαν μείνει στην Αμερική ήταν αγγλομαθείς ένας Γιώργος, ένας Κώστας, ο Γιάννης, αυτοί ήταν σύνδεσμοι με τους Εγγλέζους διότι με αυτούς γινόταν η συνεννόηση μαζί μας. Όταν ήρθαν οι Ιταλοί εδώ τους κυνήγησαν για να τους πιάσουν, είχαν προδοθεί. Δεν μαθεύτηκε απο ποιον. Μάλιστα πήγα με ένα γαϊδουράκι και πήρα τον Γιάννη απ’ εκεί που κρυβόταν σε μια αγροτική περιφέρεια, μου το ζήτησε ο Βαγγέλης, ο αδερφός του, και τον πήγα στον Στάφυλο όπου και έφυγε με το καΐκι για τη Μέση Ανατολή. Μετά καταφέραμε και διώξαμε και τους 3 δικούς μας στη Μέση Ανατολή και γλίτωσαν, γύρω στο 1941 μόλις τελείωσε ο πόλεμος. Στην Σκόπελο υπήρχε και τμήμα Ιταλικό, Λεγεώνα, ήταν τμήμα Ιταλικού Στρατού, ήταν καλά παιδιά, δημοκράτες και τους πλησιάσαμε, δεν έκαναν ζημιά οι άνθρωποι. Δεν υπήρχαν Γερμανοί εδώ ήταν στο Βόλο και στη Σκιάθο εγκατεστημένοι, ερχόντουσαν σποραδικά στη Σκόπελο, ούτε στη Γλώσσα.

Η Μακρόνησος....

Κάποια παιδιά πήγαν στην εξορία στην Μακρόνησο. Εγώ δεν πήγα γιατί με είχε πιάσει πλευρίτιδα και είχα πάρει ένα χρόνο αναβολή και όταν τελείωσε η αναβολή πήγα πάλι στο Βόλο . Τελείωσε η άδεια μου να δούμε τι θα γίνει . Υπήρχε Μακρόνησος τότε και παρόλο που ήμουνα ετοιμοθάνατος πήρα την απόφαση να πάω όμως με διώξανε μου είπαν φύγε και θα σε φωνάξουν. Πέρασε το διάστημα τελείωσε η περιπέτεια και το 1950-51 βγήκε μία διαταγή όσοι ήταν σαν εμένα εκτός στρατεύματος δικαιούνται να πληρώσουν και να απαλλαγούν από τον Στρατό. Είχα και το χτυποκάρδι είμαι από αυτούς που είχα το δικαίωμα ή μήπως είμαι ανυπότακτος. Ένας δικός μας ήταν γραμματέας στην εισαγγελία Λαρίσης και του έκανα ένα γράμμα, η στρατολογία τότε ήταν στη Λάρισα όχι στο Βόλο, λέω μπαρμπα-γιάννη έτσι και έτσι έχουν τα πράγματα δεν κοίταζε σε τι κατάσταση βρίσκομαι μου έστειλε λοιπόν ένα γράμμα και μία επιταγή 3600 δραχμών. Είχα ένα θείο της μάνας μου που ήταν σαν πατέρας μου, μου έδωσε λεφτά και έστειλε τον μπάρμπα Γιάννη και εξαγόρασε την ποινή.

Τα πέτρινα χρόνια....

Μετά την κατοχή αφού ήρθαμε εδώ οι διωγμοί ξεκίνησαν αμέσως. Άρχισαν “Τα Πέτρινα Χρόνια” δεν υπήρχε καμία οργάνωση πλέον. Μεταξύ μας εμείς, λίγοι ανακατευόμαστε, και όταν δε άρχισε η τρομοκρατία ο πρώτος που έφαγε ξύλο για να τρομοκρατήσουν και τους άλλους, ήταν τέτοια και η συγκυρία, ήμουν εγώ. Με ρήμαξαν στο ξύλο, ήμουνα μία εβδομάδα στο κρεβάτι. Ήταν ο δάσκαλος ο Αρτεμάκης ο καημένος τον κυνήγησαν πολύ. Ο Αρτέμης, Σκοπελίτης ήταν, ήταν κρυμμένος στο ποτάμι και έρχεται ο Γιάννης ο ξάδερφος του και λέει <<σε θέλει Μπάρμπα Τάκη, ο Αρτέμης να δει τι θα κάνει γιατί θα τον σκοτώσουν δεν έρχεσαι το βράδυ;>>, λέω <<να ρθω, δεν ξέρω όμως που είναι>>, << θα πάμε μαζί>> λέει <<στο ποτάμι, θα σε περιμένω στο νεκροταφείο>> . Σαν Νύχτωσε πήγα στο νεκροταφείο αλλά φιλούσαν βάρδια στα στενά και με έπιασαν στο στενό του Μαργαρίτη. Ήτανε η Εθνοφυλακή τότε και με πήγαν εκεί στο ξενοδοχείο του Μουρίκη, με πήγαν εκεί, μου βάλανε μπαλαούρο και το πρωί με βγάλαν απ’ έξω, ήταν της Ζωοδόχου Πηγής και με ρήμαξαν στο ξύλο όλοι οι δωσίλογοι αυτοί οι Εθνοφύλακες. Επίτηδες για να με δουν και να τρομοκρατηθούν και οι άλλοι. Στο ξενοδοχείο πέρα του Δαρδαμάνη, αυτοί βαρούσαν και εγώ γελούσα και ύστερα με πήγαν πάλι μέσα και με στρίμωξαν κάτω από μία σκάλα. Εν τω μεταξύ ο μπάρμπας μου ο Γιάννης αλλά και οι άλλοι μπαρμπάδες μου οι οποίοι δεν ήταν ήταν βέβαια κομμουνισταί αλλά ήταν γέροι άνθρωποι έμαθαν τι και πώς και έκαναν μία επιτροπή και ήρθανε εκεί οι άνθρωποι ο και με απελευθέρωσαν με πήραν από κει.

Βγαίνοντας να ρθω προς τα καφενεία ήταν και άλλα παιδιά γύρω γύρω και τους λέω <<μη φοβάστε βρε, επίτηδες με χτύπησαν για να τρομοκρατήσουν εσάς>>. Μάλιστα πριν από αρκετό καιρό υπήρχε κάποια Λευτερία εφημερίδα και παίρνάμε και την Αναγέννηση του ΕΑΜ, τη δική μας του Βόλου, την οποία έστελναν σε μένα και την διακίνουσα. Και μία μέρα ο μπάρμπα Παντελής μου πετούσε πέτρες πάνω από τον Άγιο Παντελεήμονα. Από κει και πέρα με πιάσαν άλλη μία δόση και με πήγαν στο Βόλο.

Η δήλωση....

Κι άλλη μία φορά με πιάσανε. Το 1948 ήμουνα στο εξοχικό μου και ήμουνα σε ανάρρωση σε κούρα, λέω στη μάνα μου, <<θα πάω μέσα στη Χώρα>> μου λέει <<μην πας παιδί μου, θα σε πιάσουνε>>, λέω <<γιατί να με πιάσουν, ποιος ο λόγος;>>. Πράγματι λοιπόν με είδε ένας Λαρισαίος και με κατέβασε και μας έπιασε και μας πήραν στο κρατητήριο, εμένα με κρατήσανε καμία εβδομάδα να με καταφέρουν να κάνω δήλωση⁹. Δήλωση δεν έκανα γι’ αυτό με κρατούσαν. Ο νονός μου λέει <<ρε παιδί μου, δεν κάνεις τη δήλωση;>>, δεν την έκανα όμως λέω  και με πήγαν στο Βόλο 40 μέρες στο Σαρακηνό στο Στρατό και έκατσα 45 μέρες διότι η επιτροπή τόσες έκανε για να συνεδριάσει. Βγήκε όμως η απόφαση και με απέλυσαν χωρίς δήλωση. Ο κουμπάρος μου με έλεγε <<έλα να φύγουμε με το καΐκι να πάμε Σκόπελο>>, εγώ όμως ήθελα να μείνω μία μέρα στο Βολο, να ξεκάμω <<κάτσε>> μου λέει <<να σε πιάσουν πάλι>>. Πήγα λοιπόν να δώσω τα χαρτιά μου, την ταυτότητά μου για να ταξιδέψω και ήταν ένας σαν και μένα μπροστά μου και του λένε <<δεν έχεις κάνει δήλωση>> λέει <<έχω κάνει>> και λέω απο μέσα μου,  ρε τον π***** τι δήλωση; εδώ φάγαμε το φιτίλι της λάμπας, δήλωση θα κάνουμε τώρα; όμως μετά κατάλαβα ότι επρόκειτο για δήλωση κατοικίας. Την κρατούσαν την ταυτότητα γιατί είχε το σημάδι ήταν σταμπαρισμένη. Πού να το ήξερα εγώ.

Ύστερα από 10 χρόνια το 1962 η εφημερίδα Αυγή δημοσίευσε το εξής: Ότι οι ταυτότητες μας είχαν πάνω ψηφία τέτοια πού έδειχναν τον πολιτικό χαρακτήρα μας, το Β αντάρτης του ΕΛΑΣ, το Γ αξιωματούχος του ΕΛΑΣ και λοιπά άρα έλυσα το μυστήριο με την ταυτότητα με είχαν σταμπάρει. Γλίτωσα απ’ όλα αυτά με την αρρώστια μου και με την τύχη την οποία είχα. Και εδώ στην Σκόπελο κάθε τρεις μέρες με καλούσαν στο τμήμα .

Αυτό το 1951 και μετά από τον εμφύλιο 1967 ήταν δύσκολες εποχές αλλά μας καλούσαν τακτικά πάνω με τη χούντα. Εγώ από τότε μέχρι το 1985 ήμουνα φάρμακοϋπάλληλος με τον αδερφό μου. Στην περίοδο της χούντας έπιασαν έναν αριστερό τον Αργύρη, και τον έστειλαν εξορία, ήταν γραμματέας της ΕΔΑ. Εδώ δεν έφεραν εξόριστους.Το 1990 ήταν και ο αδερφός μου ο Γιώργος. Μέσω της ΠΕΑ κάναμε αίτηση στη Νομαρχία και παίρναμε γραπτά το τον τίτλο του Αντιστασιακού. Μόνο δύο-τρεις πήραν τη σύνταξη αντιστασιακού την λεγόμενη “αγροτική” που την έκοψε η Νέα Δημοκρατία, άλλοι Αντιστασιακοί δεν πήραν σύνταξη σαν τραυματίες κτλ. Δεν είχαμε τραυματίες για να πάρουν σύνταξη. Τα παιδιά που τραυματίστηκαν πέθαναν, οι συντάξεις δίνονταν σε τραυματίες που είχαν χάσει πόδι, χέρι. Μετά τον εμφύλιο δεν υπήρξαν καρφώματα στη Σκόπελο ήταν το κλίμα ήσυχο. Πιστεύω ότι το κάψιμο των φακέλων ήταν πλάνη δεν κάηκαν. Ένα άλλο παιδί τον Γιάννη, σκοτώθηκε και αυτός, ήταν στο αντάρτικο του ΕΛΑΣ Πηλίου και είχαμε και έναν ναυτικό και πήγε ο καημένος στο ναυτικό και σε ένα μήνα τους εμβόλισε ένα Γερμανικό αεροπλάνο στον Πλατανιά και τον σκότωσε τον Γιάννη μέσα στο καΐκι, στο πρώτο τέταρτο. Ο Γιώργος είχε κάνει στη Μακρόνησο ήταν και στην ΕΠΟΝ εδώ.

Σύνταξη - Επιμέλεια: Σπυριδούλα Μπετσάνη

Φωτογραφίες: Διαδύκτιο

1.. Κατά την διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά το 1936 υπήρξε συστηματικός διωγμός των στελεχών του ΚΚΕ και γενικότερα του Κομμουνιστικού στοιχείου.

2. Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Ιδρύθηκε το 1941 στην κατεχόμενη Αθήνα και αποτέλεσε την μεγαλύτερη οργάνωση ελληνικής αντίστασης κατά την κατοχή.

3. Δράση αντάρτικων οργανώσεων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εναντίον δυνάμεων κατοχής με στόχο την απελευθέρωση της Ελλάδας.

4. Ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός ήταν το στρατιωτικό σκέλος του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου κατά την τριπλή κατοχή της Ελλάδας.

5. Ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) ήταν το στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ κατά την τριπλή κατοχή της Ελλάδας. Ιδρύθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 1942.

6. Εθνική Ένωσις «Ελλάς» ή Ένωσις Ελλήνων Εθνικιστών (περισσότερο γνωστή με τα αρχικά της, ΕΕΕ ή Τρία Έψιλον ) ήταν μια από τις σημαντικότερες αντισημιτικές και πρωτοφασιστικές/φασιστικές οργανώσεις της Ελλάδας και η σημαντικότερη της βόρειας Ελλάδας την περίοδο του Μεσοπολέμου.

7. Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών ή Οργάνωση Περιφρούρησης Λαϊκού Αγώνα ή Οργάνωση Προστασίας Λαικού Αγώνα ήταν ένοπλη οργάνωση, που έδρασε στις πόλεις της Ελλάδας από το 1943 μέχρι το 1947.προσκείμενη στο ΕΑΜ και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας κατά την περίοδο του Εμφυλίου.

8. Με την ονομασία αυτή είναι γνωστή η ένοπλη σύγκρουση, που έλαβε χώρα στην Αθήνα, μεταξύ του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ από τη μία πλευρά και των κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων από την άλλη. Ξεκίνησε στις 3 Σεπτέμβρη του 1944 με την αιματηρή κατάληξη του συλλαλητηρίου της Πλατείας Συντάγματος και τελείωσε τυπικά με την υπογραφή της Συνθήκης της Βάρκιζας στις 12 Φεβρουαρίου του 1945.

9. Κρατικό έγγραφο που εκδιδόταν απο τις Ελληνικές αστυνομικές αρχές ή τον Στρατό το 1938 και κατά διαστήματα έως το 1981, στο οποίο δήλωνε οτι κάποιος πολίτης δεν ήταν κομμουνιστής ή συμπαθής προς τον κομμουνισμό.