Παλαιό Σκοπελίτικο Αρχοντικό Αντιγόνης Βακράτσα

 Παλαιό Σκοπελίτικο Αρχοντικό Αντιγόνης Βακράτσα

Η νεότερη ιστορία για την Σκόπελο αρχίζει το 1540, όταν αυτή περιέρχεται υπο την κυριαρχία των Τούρκων.

Στην χρονική αυτή περιόδο που ακολουθεί ο τόπος εποικίζεται και καλλιεργείται. Περί το τέλος του 17ου αιώνα με δικά τους πλοία οι Σκοπελίτες διακινούν στις αγορές τα προϊόντα τους, κυρίως κρασί, τον γνωστό “Πεπαρήθιο Οίνο”.

Η οικονομική ανάπτυξη που ακολουθεί ως συνάρτηση της ακμής της εμπορικής ναυτιλίας και κορυφώνεται τον 18ο αιώνα (Συνθήκη 1774) έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της αστικής κοινωνικής τάξης, την οποία αποτελούν οι πρόκριτοι, πλοιοκτήτες, πλοίαρχοι, εμπόροι και ξένοι που με διάφορες ιδιότητες εγκαθίστανται στο νησί. Οι άνθρωποι αυτοί κοσμοπολίτες με ανοιχτούς πνευματικούς ορίζοντες και αρκετοί εγγράμματοι όπως ήταν, ήταν επόμενο να θέλουν να βελτιώσουν και τις συνθήκες της καθημερινής τους ζωής διαφοροποιώντας την, αναπόφευκτα απο εκείνη των πολλών.

Της ανάπτυξης αυτής, που συνεχίστηκε και στις δύο πρώτες δεκαετίες του επομένου (19ου αιώνα) δείγματα αποτελούν και κάποιες κατοικίες, ανάμεσα στις οποίες και το “Αρχοντικό Βακράτσα”, ιδιοκτησίας σήμερα του Δήμου Σκοπέλου.

Οι οικογένειες Βακράτσα – Ρεμπάκη

Η Αντιγόνη Βακράτσα (1910-2001), τελευταία απόγονος της ομώνυμης οικογένειας, δώρισε εν ζωή το έτος 1995 στον Δήμο Σκοπέλου την οικία της (με όλο το περιεχόμενο αυτής) για να λειτουργήσει ως μουσείο με την επωνυμία <<Παλαιό Σκοπελίτικο Αρχοντικό>>.

 Ο πατέρας της Σταμάτης Ι. Βακράτσας (1867-1937), γιός του ιατρού Βακράτσα, η οικογένεια του οποίου εγκαταστάθηκε στη Σκόπελο απο την Βέροια γύρω στο 1822, υπήρξε ιατρός, λόγιος, βουλευτής του Κόμματος των Φιλελευθέρων της Επαρχίας Σκοπέλου (1912-1915), πληρεξούσιος της ίδιας επαρχίας στην Δ' Εθνοσυνέλευση των Αθηνών (1923-1925), γερουσιαστής Ν. Ευβοίας (1929-1935) και επίτροπος των μονών της Μεγίστης Λαύρας και Διονυσίου του Αγίου Όρους.

Η μητέρα της Αγγελική Γ. Ρεμπάκη, υπήρξε γόνος παλιάς αρχοντικής οικογένειας πλοιοκτητών και εφοπλιστών της Χώρας της Σκοπέλου με απώτερο πρόγονό της τον καπετάν Γεωργάκη Ρεμπάκη, καραβοκύρη και βοεβόδα του νησιού απο το έτος του 1735, όπως πλοιοκτήτης και βουλευτής της Επαρχίας Σκοπέλου (1879-1881) υπήρξε και ο πατέρας της και ο παππούς της, Γεώργιος Κων. Ρεμπάκης (1829-1916).  Ο αδελφός της (θείος της δωρήτριας) Κωνσταντίνος Γ. Ρεμπάκης (1861-1928), μαθηματικός και μηχανικός με σπουδές στο Παρίσι, υπήρξε κατά προφορική οικογενειακή παράδοση, ο κατασκευαστής μιας απο τις 42 γέφυρες του Σηκουάνα της πύλης του Παρισίου, της επονομαζόμενης <<Γέφυρα του Έλληνα>>, καθώς και των παραδοσιακών απο του έτους 1898, φάρων των ακρωτηρίων <<Γουρούνι>> της Σκοπέλου και <<Αρτεμίσιον>> της Ευβοίας (στη νησίδα ποντικονήσι).

Πρώτη Ελληνίδα επαγγελματίας ιατρός

Η δωρήτρια Αντιγόνη Βακράτσα αποφοίτησε με άριστα απο την ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μαζί με την αδελφή της Νίνα, η οποία σπούδασε στο ίδιο Πανεπιστήμιο Χημικός, συγκαταλέγονται στις πρώτες εκείνες Ελληνίδες που τόλμησαν να υψώσουν ανάστημα ενάντια στις αντιλήψεις της εποχής, που ήθελε τις γυναίκες αμόρφωτες και περιορισμένες στο σπίτι. Είναι δε η μια απο τη τριάδα των πρώτων Ελληνίδων ιατρών που άσκησαν την επιστήμη επαγγελματικά. Μετεκπαιδεύτηκε στη Γερμανία και αρχικά εργάστηκε στη Σκόπελο. Μετά εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου συνέχισε να εργάζεται μέχρι την συνταξιοδότησή της. Κατά την περίοδο της κατοχής μέσα απο άκρως αντίξοες συνθήκες (επικοινωνίας, μέσων μεταφοράς, κλπ) πρόσφερε ολόψυχα και αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες της και στα τρία νησιά των Σποράδων.   

 Οι λαμπροι και καλλιεργημένοι γονείς της, της εμφύσησαν ήθος υποδειγματικό και πνεύμα ανοιχτό και φιλοπρόοδο. Στα χαρακτηριστικά της η αγάπη για τη γενέτειρά της, την οποία επισκεπτόταν μέχρι τα γεράματά της και το ενδιαφέρον για την πρόοδο των νέων της ιδιαίτερης πατρίδας της. Τα συναισθήματα αυτά εκδήλωσε έμπρακτα με τη δημιουργία πέραν του Μουσείου και του <<Βακράτσειου Ιδρύματος>> για την οικονομική ενίσχυση των σπουδών των αριστούχων αποφοίτων των Λυκείων του νησιού.

To αρχοντικό

Το αρχοντικό Βακράτσα, χτισμένο στην συνοικία του Αγίου Μιχαήλ, όπου κατοικούσαν πολλοί απο τους άρχοντες της Χώρας της Σκόπελου, υψώνεται σε τρείς ορόφους (υπόγειο, ισόγειο, α' όροφος) συνολικής επιφάνειας 350 τ.μ. Η ακριβής χρονολογία της δόμησης του δεν είναι γνωστή. Όμως επειδή κατοικήθηκε αδιάλειπτα απο το 1828 έως το 2001 – έτος θανάτου της δωρήτριας – μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι χτίστηκε πριν απο το 1828. Χωρίς ιδιαίτερα κοσμήματα επιβάλλεται με τη λιτότητα του και παρά τις προσθήκες και καταβολές που δέχτηκε στο πέρασμα του χρόνου επιτρέπει στον επισκέπτη να σχηματίσει εικόνα για την τοπική αρχιτεκτονική αντίληψη της εποχής που χτίστηκε (τέλη 18ου,αρχές 19ου αιώνα), αλλά ακόμα για τον χαρακτήρα και για τον τρόπο της ζωής των αρχόντων Σκοπελιτών.

Τα αντικείμενα που εκτίθενται σε αυτό, όλα ανεκτίμητης αξίας καθώς εκτείνονται στο χρόνο και στο χώρο, φερμένα τα περισσότερα απο τα λιμάνια της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου, όπου έφταναν τα καράβια της οικογένειας Ρεμπάκη, αποκαλύπτουν την ποιότητα και την αισθητική αντίληψη όχι μόνο εκείνων που τα αγόραζαν στα εμπορεία του κόσμου, αλλά και της εποχής τους.

Μέσα απο τα έπιπλα, τις γυναικείες σκοπελίτικες φορεσιές, τις σπάνιες εικόνες – ανάμεσα τους και αυτή του Αγίου Εύπλου – τους πίνακες, τα κεντήματα, τις πορσελάνες και τα λοιπά εκθέματα αναδεικνύεται η Σκόπελος διόμισυ αιώνων, αφού με το πέρασμα των χρόνων επιδιορθώνονται τα παλιά και έρχονται καινούρια για να συμπληρώσουν το νοικοκυριό. Την εικόνα συμπληρώνουν οι αναρτημένες φωτογραφίες στους τοίχους και τα διπλώματα της οικογένειας, ενώ τα ιατρικά εργαλεία μας δείχνουν με ποιά μέσα αγωνιζόταν ο επαρχιώτης γιατρός να διαγνώσει τις ασθένειες και να βοηθήσει τους πάσχοντες συνανθρώπους του.

Όμως και για τη πνευματική ζωή της οικογένειας και οχι μόνο, ο επισκέπτης μπορεί να πάρει γεύση εδώ. Το μαρτυρούν σιωπηλά, τα εκτιθέμενα βιβλία στη μικρή βιβλιοθήκη και η αδιάψευστη μαρτυρία του Β. Τατάκη (φιλόλογος, παιδαγωγός και καθηγητής στο Α.Π.Θ. άρχισε τη διδασκαλία του στη Σκόπελο), ο οποίος στα απομνημονεύματά του παρατηρεί σχετικά: <<...πολύ ευχάριστες ήταν και οι βραδιές που περνούσα στο φιλόξενο σαλονάκι του Βακράτσα, με συντροφιά του ιατρού και μικρού κύκλου ενδιαφερόντων νέων. Ήταν θα έλεγα μια πνευματική συντροφιά, όπου οι συζητήσεις επάνω σε θέματα επιστημονικά ή λογοτεχνικά ήταν πάντα ενδιαφέρουσες και έδιναν την ευκαιρία σε όλους να πουν και να ακούσουν πράγματα στοχαστικά. Πόσο γελιούνται όσοι κατακρίνουν την επαρχία για έλλειψη ενδιαφέροντος!>>. Τις συντροφιές αυτές, σύμφωνα με προφορική παράδοση της οικογένειας αγλάιζε και η συμμετοχή του Σκοπελίτη λογοτέχνη και Ακαδημαϊκού Παύλου Νιρβάνα.

Τέλος σ' αυτό το ίδιο σαλονάκι μπορούμε να φανταστούμε να φιλοξενούνται οι πολιτικοί φίλοι του Σταμάτη Βακράτσα σε μια πολυτάραχη για την Ελλάδα εποχή και ακόμα τους δυο γονείς, Βακράτσα Σταμάτη και Ρεμπάκη Αγγελική να διδάσκουν στα τρία κορίτσια τους ότι το φύλο δεν αποτελεί εμπόδιο στον άνθρωπο, εφ' όσον το επιθυμεί, να βγει στο δρόμο για την κατάκτηση της Γνώσης, της Επιστήμης και της Αρετής.

Το <<Παλαιό Σκοπελίτικο Αρχοντικό>> αποτελεί <<απαύγασμα κλεόυς>>, <<μνημείο>> και <<σχολείο>> και καθώς αφηγείται και διδάσκει δημιουργεί την υποχρέωση και την ευθύνη για τη διαφύλαξή του μαζί με όλα τα μνημεία του πολιτισμού της Πατρίδας μας.

Επιμέλεια - Φωτογραφίες  Σπυριδούλα Μπετσάνη

Κείμενο: Φυλλάδιο Αρχοντικού Βακράτσα