Απο τα “ψωμάκια” εκείνα εφύτρωσαν και ανέθορον αι Σποράδες Νήσοι!

 

<<Όλη τη νύχτα έπλεε το σκάφος με τα κύματα. Ο άνεμος είχε κοπάσει και το απόγειον της νυκτός εφύσα ελαφρά! Το πρωί με τα γλυκοχαράματα ο πλοίαρχος εξημερώθει στον λιμένα της νήσου του {...}

Οι δύο εκείνοι γιγαντοφυείς αδελφοί, ο Ώτος και ο Εφιάλτης, οίτινες είχον επιχειρήσει το πάλαι, ως διηγείται ο θείος Όμηρος, να βάλουν την Όσσαν επάνω εις τον Όλυμπον, και το Πήλιο, επάνω εις την Όσσαν, δια να κάμουν σκάλαν, να ανέβουν εις τον ουρανόν, όταν ήσαν παιδιά ανήλικα ακόμη, εγύμναζαν του βραχίονάς των παίζοντες εις τον αιγιαλόν κάτω. Έπαιρναν μικρά χαλίκια πλακαρά, ανάλογα με το ανάστημά των, και έκαμναν “ψωμάκια”, ρίπτοντες ταύτα εις την θάλασσαν, δια κυματοειδούς κινήσεως, του πήχεος και της χείρος ως σφενδόνης.

Από τα χαλίκια εκείνα των δύο μικρών γιγάντων, τα οποία μετά πολλάς επιψαύσεις και πτήσεις επάνω εις τα κύματα, έπιπτον τέλος εις την θάλασσαν, απο τα “ψωμάκια” εκείνα εφύτρωσαν και ανέθορον αι Σποράδες Νήσοι, αι κοσμούσαι το σμαράγδινον πέλαγος. Η Σκιάθος, η Πεπάρηθος, η Αλόννησος και τόσαι άλλαι {...}

Εις την δευτέραν τη νήσο τούτων, την αλλάξασαν το όνομα, είχον αποβιβασθεί, την εσπέραν την χθες, οι δύο ναυτομαραγκοί....>>

Παπαδιαμάντης : Κοκκώνα θάλασσα ή το Γράμμα της πεθεράς

Μετά την λήξη της επανάστασης τα νησιά που βρίσκονται Βόρεια απο τις Κυκλάδες ονομάστηκαν Βόρειες Σποράδες ενώ τα νησιά που βρίσκονται Δυτικά των Κυκλάδων ονομάστηκαν Νότιες Σποράδες.

Μετά τη προσάρτηση και των υπολοίπων νήσων του Αιγαίου ορίσθηκαν όλοι οι παραπάνω προσδιορισμοί των Σποράδων. Κάποιες ακόμη φορές ως Νότιες Σποράδες θεωρήθηκαν και τα σημερινά Δωδεκάνησα.
Τελικά και μετά τη δεκαετία του 1960 ο όρος περιορίσθηκε μόνο στις σημερινές Σποράδες, αφού τα υπόλοιπα νησιά προσδιορίστηκαν ως νησιά Βορείου Αγαίου, Ανατολικού Αιγαίου και Νησιά του Αργοσαρωνικού.

Οι σημερινές Σποράδες είναι οι άλλοτε Θεσσαλικές και κατά την αρχαιότητα οι “Μαγνήτων νήσοι”. Αποτελούνται από αρκετά νησιά, άλλα μεγαλύτερα και άλλα μικρότερα. Τα σημαντικότερα είναι τέσσερα: η Σκύρος, η Σκιάθος, η Σκόπελος και η Αλόννησος. Από τα νησιά αυτά η Σκύρος ανήκει διοικητικά στο νομό Ευβοίας, ενώ τα υπόλοιπα (μαζί με όλα τα άλλα μικρότερα νησιά) ανήκουν στο νομό Μαγνησίας και είναι γνωστά και ως Βόρειες Σποράδες.

Τα νησία των Βορείων Σποράδων είναι : Σκύρος, Σκόπελος, Αλόννησος, Σκιάθος, Κυρά Παναγιά, Περιστέρα, Γιούρα, Σκάντζουρα, Βάλαξα, Πιπέρι, Σκυροπούλα, Σαρακηνό, Τσουγκριά, Αδέλφι, Πράσσο, Ψαθούρα, Λεχούσα, Πλατύ Σκύρου, Ρηνεία Σκύρου. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των νησιών είναι οι υπέροχες παραλίες με την πολύ πλούσια βλάστηση που συχνά φτάνει μέχρι τις ακτές, σε αντίθεση και αντιδιαστολή με τα περισσότερα άλλα νησιά του Αιγαίου πελάγους.

Το νησί Σκόπελος, η Πεπάρηθος των αρχαίων χρόνων αποτελεί το δεύτερο μεγάλο νησί του συμπλέγματος μετά την Σκύρο. Συνδυάζει το απόκρημνο και βραχώδες στοιχείο των ακτών της με την ύπαρξη εύφορων εδαφών, παρουσιάζοντας έναν απρόσμενο συνδυασμό του πράσινου των πευκοδασών της και του σμαραγδένιου της θάλασσας. Η θέση της Σκοπέλου εντός του συμπλέγματος των Σποράδων αλλά και γενικότερα στο Αιγαίο, όπως και η εγγύτητά της με την χερσαία Ελλάδα, ήταν καθοριστικής σημασίας παράγοντες για την ιστορική και οικιστική εξέλιξη του νησιού.

Ωστόσο παρά την κοινή ιστορία, ανάπτυξη και εικόνα των νησιών των Βορέιων Σποράδων, η Σκόπελος έχει έναν τελείως δικό της, ιδιαίτερο χαρακτήρα. Ο οικισμός παρουσιάζει στενή διάταξη των κτισμάτων και απουσία ελευθέρων χώρων με αμφιθεατρική ανάπτυξη του οικισμού κατά μήκος της παραλιακής ζώνης, ακολουθεί την ανωφέρεια του βράχου στην οποία βρίσκονται τα απομεινάρια του Κάστρου με τις φιγούρες των Σκοπελίτικων κατοικιών να διαμορφώνουν την κορυφογραμμή της Χώρας στον ορίζοντα. Σήμερα οι κατοικίες στο σύνολό τους έχουν επιχρισθεί με ασβέστη και παρουσιάζουν την γνωστή αιγαιοπελαγίτικη εικόνα.

Όμως στη νησιώτικη αυτή κοινή συγκρότηση “ξεπηδά” μια καταρχήν μεγάλη διαφοροποίηση στη διαμόρφωση των κατοικιών: η κάλυψη τους με τετράκλινη στέγη με σχιστόπλακες (κεραμίδια σήμερα).

Η Σκόπελος απο το σύνολο των τριών νησιών των Σποράδων είναι το μόνο που διατηρεί μέχρι σήμερα, αν και αλλοιωμένα, τα περισσότερα “δομημένα” στοιχεία για το παρελθόν του. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της παρα το γεγονός οτι τείνει να εξαφανιστεί, διατηρεί ωστόσο κάποια στοιχεία που δεν υπάρχουν στην ευρέως γνωστή αρχιτεκτονική των νησιών του Αιγαίου.

Κείμενα: Παρασκευή Μαλακόζη, wikipedia.

Φωτό: Αρχείο Πολιτισμού, wikipedia, Αρχείο Αντιγόνης Βακράτσα

Έρευνα, Επιμέλεια: Σπυριδούλα Μπετσάνη