Τα σκοπελίτικα Δαμάσκηνα

 ΔΑΜΑΣΚΗΝΑ ΣΚΟΠΕΛΟΥ

                                     

Στη Σκόπελο καλλιεργούνται και αναπτύσσονται τρεις ποικιλίες δαμάσκηνου μοναδικές στον κόσμο. Η καλλιέργεια των δαμασκηνιών κατάφερε να συντηρήσει οικονομικά πολλές οικογένειες, οι οποίες δεν είχαν άλλα έσοδα για δεκαετίες.

Τα δαμάσκηνα είναι γνωστά για τις αντιοξειδωτικές και καθαρτικές τους ιδιότητες αλλά και για την ιδιαίτερη γεύση τους. Το 3ο Διεθνές Συνέδριο Δαμάσκηνου, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιου του 2015 στην Σκόπελο , προέβαλλε το σκοπελίτικο δαμάσκηνο, και απέδειξε την υπεροχή της ποιότητας του, από τις υπόλοιπες ποικιλίες.

Η εμφύτευση κορομηλιών, στις εξοχικές κατοικίες «καλύβια» και η κατασκευή ξυλόφουρνων για την αποξήρανση τους, ήταν μια ενασχόληση που προσφερε δουλειά και εισόδημα σε όλους σχεδόν τους κατοίκους του νησιού, στις αρχές τους 20ου αιώνα. Ο μαρασμός της καλλιέργειας επήλθε με την αύξηση του τουρισμού.

Οι πιο γνωστές ποικιλίες των σκοπελίτικων δαμάσκηνων είναι τρείς.

Το AZAN, που προέρχεται από τη Γαλλική Πόλη AGEN, εξ' ου και η ονομασία του, εστάλη στη Γεωργική Εταιρία Σκοπέλου το 1900, από τον Γιωργάκη Βαλσαμάκη, που βρισκόταν εκεί για σπουδές.

Ο εμβολιασμός των μέχρι τότε δαμασκηνιών με το νέο εμβόλιο από τη Γαλλία, δημιούργησε το νέο δαμάσκηνο ΑΖΑΝ, το οποίο είναι μαύρο, χυμώδες και γλυκό. Ψήνεται σε ξυλόφουρνους για την αποξήρανση του. Τρώγεται ως σνακ ή συνοδεύει πλήθος φαγητών. Αποτελεί μοναδική ποικιλία ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία για να χαρακτηριστεί Π.Ο.Π.

Το “Αυγάτο”. Δαμάσκηνο με κίτρινο χρώμα και ωοειδές σχήμα. Γίνεται γλυκό του κουταλιού ή μαρμελάδα.

Το “ξινό”. Το δαμάσκηνο αυτό “ζεματίζεται” σε καυτό νερό και χρησιμοποιείται σε γλυκόξινες σάλτσες.

Σήμερα ελάχιστοι είναι αυτοί που καλλιεργούν δαμασκηνιές και οι περισσότεροι για δική τους χρήση. Θα βρεις ωστόσο σε όλα τα καταστήματα του νησιού .

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ «ΑΖΑΝ»

(Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα του βιβλίου με τίτλο «Σκοπελίτικοι Παλμοί», του Νίκου Ιω. Νικολαϊδου.)

To 1894, ιδρύθηκε στη Σκόπελο από φιλοπρόοδους κτηματίες η Γεωργική Εταιρεία Σκοπέλου, σωματείο κοινωφελές, που αποσκοπούσε στη βελτίωση και την ανάπτυξη της γεωργικής καλλιέργειας, ιδίως των οπωροφόρων δέντρων, την οποία ιδιαιτέρως ευνοούσε το γόνιμο έδαφος και το ήπιο κλίμα του νησιού.

Για την επιτέλεση του σκοπού του, ο σύλλογος αυτός δημιούργησε αγροκήπιο – φυτώριο, εκλεκτών ποικιλιών δέντρων, κυρίως οπωροφόρων, στο οποίο επέτυχε να υπηρετεί κρατικός γεωπόνος, γεγονός που σπανιότατα συνέβαινε τότε στην Ελλάδα.

Το αγροκήπιο βρισκόταν αρχικά εκεί που ήταν μέχρι πριν λίγα χρόνια ο ελαιουργικός συνεταιρισμός, αρδευόταν δε από επιτόπιο μεγάλο πηγάδι. Ύστερα μετατοπίστηκε στη θέση Ποταμοί, όπου σήμερα το Γυμνάσιο και το Λύκειο, και ποτιζόταν από ρυάκι προερχόμενο από την πηγή Αλούπι. Ο δεύτερος χώρος είχε δωρηθεί στην Εταιρεία γι’ αυτή τη χρήση από τον Δανιήλ Μανωλάκη.

Πλουτισμένο με άφθονα λουλούδια , πολύχρωμα και εύοσμα, που τα φύτευε και τα περιποιόταν αφιλοκερδώς και αδιακόπως ο Γιαννιός Κ. Μελαχροινός, το αγροκήπιο αποτελούσε και τόπο αναψυχής των Σκοπελιτών.

Προς το τέλος της δεκαετίας του 1900, η Γεωργική Εταιρία Σκοπέλου, ευτύχησε να αποκτήσει , μόνο αυτή στην Ελλάδα και να εκμεταλλευτεί κοινωφελώς, εμβόλια του δέντρου γαλλικής δαμασκηνιάς, ο καρπός της οποίας , εύχυμος και άφθονος καταναλώνεται υπό μορφή κομπόστας.

Τα εμβόλια της δαμασκηνιάς ΑΖΑΝ (όπως την ονόμασαν στη Σκόπελο, επειδή προερχόταν από την πόλη Αgen της νοτιοδυτικής Γαλλίας), περιήλθαν στην Γεωργική Εταιρία Σκοπέλου με τρόπο απροσδόκητο , τον οποίο και εκθέτουμε.

Ο Σκοπελίτης Γιωργάκης Αλεξ. Βαλσαμάκης, αξιωματικός του πεζικού, ευρισκόμενος προς το τέλος της δεκαετίας του 1900 στο Παρίσι για επιμόρφωση, πήγε με Γάλλο συνάδελφο του στην πόλη Agen της Γαλλίας, όπου ο πατέρας του Γάλλου, καλλιεργούσε ευδοκίμως δαμασκηνιές και διέθετε λίαν επικερδώς τον πλούσιο και εύγευστο καρπό τους, που ήταν διαφορετικός από τα δαμάσκηνα της Σκοπέλου.

Όταν ο Βαλσαμάκης γνώρισε το ευγενές οπωροφόρο και το κερδοφόρο προϊόν του, θεώρησε ότι επιβαλλόταν να μεταδοθεί η καλλιέργεια του στη Σκόπελο, όπου ευδοκιμούσαν άλλα είδη δαμασκηνιών, ιδίως η αγιορείτικη (τα ξινά). Προς τούτο ζήτησε και έλαβε εμβόλια του εν λόγω δέντρου, καθώς και σχέδιο του κλιβάνου στον οποίο ξηραίνονταν τα δαμάσκηνα και τα έστειλε όλα στη Γεωργική Εταιρεία Σκοπέλου.

Ο Πρόεδρος της Εταιρείας Ζαχαρίας Ιω. Δουλίδης και ο Σύμβουλος Γιάννος Κ. Μελαχροινός, ανέλαβαν ασμενώς τη φροντίδα να εμβολιάσουν δαμασκηνιές (κορομηλιές ) της Σκοπέλου, και το αποτέλεσμα ήταν η παραγωγή εύχυμων δαμασκηνών γαλλικού τύπου.

Στη δεκαετία του 1910 κατασκευάστηκε στο αγροκήπιο ο πρώτος ειδικός κλίβανος στον οποίο ψηνόταν με μικρό τέλος, τοποθετημένα σε τελάρα, τα δαμάσκηνα των παραγωγών. Το ψήσιμο ακολουθούσε η μάλαξη των καρπών για την καλύτερη εμφάνιση του στην αγορά. Επίσης δημιουργήθηκε φυτώριο δαμασκηνιών αζάν, από το οποίο προμηθεύονταν δενδρύλλια οι γεωργοκτηματίες, ενώ μεταγενέστερως κατασκευάστηκαν από μεγαλοπαραγωγούς και άλλοι φούρνοι, οι οποίοι εξυπηρετούσαν και μικροπαραγωγούς.

Από τη Σκόπελο μεταφυτεύθηκαν προ ετών δενδρύλια της εν λόγω δαμασκηνιάς, τα οποία και αναπτύχθηκαν και καρποφορουν στο χωριό Ράχες της Φθιώτιδας , στο αγρόκτημα του Χαροκόπου στη Λάρισα και στη Μακεδονία στην περιοχή της Νάουσας. Και αυτών το προϊόν φέρεται στο εμπόριο ως δαμάσκηνο Σκοπέλου. Είναι δε ομολογημένο ότι τα σκοπελίτικα δαμάσκηνα είναι νοστιμότερα των Ευρωπαϊκών και των αμερικανικών, ασυγκρίτως δε ανώτερα από τα Σέρβικα γιαυτό άλλωστε είναι ακριβότερα όλων. . (χαρακτηριστικά ο Στέλιος Παρλιάρος γνωστός ζαχαροπλάστης, ανέφερε σε εκπομπή του ότι το δαμάσκηνο Σκοπέλου, είναι το καλύτερο στην αγορά σε γεύση και ποιότητα).

Έτσι χάρη στην τύχη και σε μια εύστοχη πρωτοβουλία, μεταφυτεύθηκε στο νησί η εύκαρπη δαμασκηνιά αζάν , της οποίας η καλλιέργεια λόγω της πλούσιας και κερδοφόρου απόδοσης, επεκτεινόταν συνεχώς ως τη δεκαετία του 1950, εις βάρος του αγιορείτικου κορόμηλου, που παράγεται πλέον σε ελάχιστη ποσότητα για να χρησιμοποιηθεί στη μαγειρική ως αάρτυμα ορισμένων φαγητών. Με την ανάπτυξη της καλλιέργειας αυτής επί δεκαετίες μεγάλη υπήρξε η τόνωση της οικονομίας του νησιού από την παραγωγή των δαμάσκηνων, η οποία όμως τα τελευταία τριάντα χρόνια παρουσιάζει συνεχή και σοβαρή καμψη, λόγω περιορισμού των γεωργικών δραστηριοτήτων, τον οποίο επέφερε η τροπή των αγροτών και των εργατών της Σκοππέλου, όπως και άλλων περιφερειών της Χώρας μας, προς ευκολότερο δρόμο πλουτισμού, τα τουριστικά επαγγέλματα.

Πιστεύεται εν τούτοις, ότι το εκλεκτό οπωρικό της Σκοπέλου, το δαμάσκηνο Αζάν , που συν τοις άλλοις πρόβαλλε το νησί, δεν θα έχει την τύχη του άλλου ονομαστού προϊόντος του νησιού της αχλάδας μποζντογάνας (προέλευσης μικρασιάτικης) η οποία παραγόταν άλλοτε σε εξαγώγιμη ποσότητα ενώ τώρα μόνο δείγμα της απαντάται.

Συντάκτρια κειμένου, έρευνα: Μπετσάνη Σπυριδούλα

Φωτό : Εφημερίδα Βόρειες Σποράδες και google

Σκόπελος 21/04/2018

1η Δημοσίευση Discover Skopelos 2015-2016